Από άρθρο του Jim Taylor Ph.D. *
Psychology Today
"Sixty-two thousand four hundred repetitions make one truth. Idiots!"
~ Aldous Huxley
Psychology Today
"Sixty-two thousand four hundred repetitions make one truth. Idiots!"
~ Aldous Huxley
Ο διαγωνισμός εξαπάτησης είναι σε πλήρη εξέλιξη κάθε τέσσερα χρόνια, στις προεκλογικές περιόδους - και όχι μόνο.
Έκπληξη προκαλεί η συχνότητα με την οποία οι πολιτικοί ψεύδονται, αλλά και η απροθυμία τους να παραδεχτούν ότι είπαν ψέματα. Οι ευφημισμοί που χρησιμοποιούν για να περιγράψουν αυτό που πολλές φορές είναι καθαρό ψέμα, είναι παροιμιώδεις. Δεν εκφράστηκαν σωστά, τα προκατειλημμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης παρερμήνευσαν αυτό που εννοούσαν, τα λόγια τους διαστρεβλώθηκαν, αλλοιώθηκαν, παρανοήθηκαν, παραποιήθηκαν ή χρησιμοποιήθηκαν εκτός νοηματικού πλαισίου. Πάντως εκείνοι ψέματα δεν είπαν - ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζονται.
Ωστόσο, η ωμή αλήθεια είναι ότι οι πολιτικοί λένε ψέματα και μάλιστα για πράγματα ουσιώδη. Δεν προσπαθούν καν ν’ ακολουθήσουν αυτό που δήλωσε ο Τζώρτζ Ουάσινγκτον πως «Η τιμιότητα είναι πάντα η καλύτερη πολιτική».
Το μεγάλο ερώτημα φυσικά είναι γιατί οι πολιτικοί πιστεύουν ότι μπορούν να ψεύδονται χωρίς ν' αποκαλύπτονται. Ειδικά την εποχή του διαδικτύου και της στρατιάς των επαγγελματιών και ερασιτεχνών ερευνητών, οι πιθανότητες ν' αντέξει ένα ψέμα τον εξονυχιστικό διαδικτυακό έλεγχο, είναι μηδαμινές.
Γιατί λοιπόν πιστεύουν πως μπορούν να ψεύδονται ατιμώρητα, όταν είναι τόσο εύκολο ν' αποκαλυφθούν; Έχουμε εδώ συγκεντρώσει έξι βασικούς λόγους:
Έκπληξη προκαλεί η συχνότητα με την οποία οι πολιτικοί ψεύδονται, αλλά και η απροθυμία τους να παραδεχτούν ότι είπαν ψέματα. Οι ευφημισμοί που χρησιμοποιούν για να περιγράψουν αυτό που πολλές φορές είναι καθαρό ψέμα, είναι παροιμιώδεις. Δεν εκφράστηκαν σωστά, τα προκατειλημμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης παρερμήνευσαν αυτό που εννοούσαν, τα λόγια τους διαστρεβλώθηκαν, αλλοιώθηκαν, παρανοήθηκαν, παραποιήθηκαν ή χρησιμοποιήθηκαν εκτός νοηματικού πλαισίου. Πάντως εκείνοι ψέματα δεν είπαν - ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζονται.
Ωστόσο, η ωμή αλήθεια είναι ότι οι πολιτικοί λένε ψέματα και μάλιστα για πράγματα ουσιώδη. Δεν προσπαθούν καν ν’ ακολουθήσουν αυτό που δήλωσε ο Τζώρτζ Ουάσινγκτον πως «Η τιμιότητα είναι πάντα η καλύτερη πολιτική».
Το μεγάλο ερώτημα φυσικά είναι γιατί οι πολιτικοί πιστεύουν ότι μπορούν να ψεύδονται χωρίς ν' αποκαλύπτονται. Ειδικά την εποχή του διαδικτύου και της στρατιάς των επαγγελματιών και ερασιτεχνών ερευνητών, οι πιθανότητες ν' αντέξει ένα ψέμα τον εξονυχιστικό διαδικτυακό έλεγχο, είναι μηδαμινές.
Γιατί λοιπόν πιστεύουν πως μπορούν να ψεύδονται ατιμώρητα, όταν είναι τόσο εύκολο ν' αποκαλυφθούν; Έχουμε εδώ συγκεντρώσει έξι βασικούς λόγους:
1. Κάποιοι πολιτικοί είναι ναρκισσιστές. Αν και οι έρευνες που αφορούν πολιτικούς είναι περιορισμένες, δεν είναι δύσκολο να κάνει κανείς τη σύνδεση. Οι Ναρκισσιστές είναι αλαζόνες, θεωρούν τους εαυτούς τους ιδιαίτερους, αναζητούν τον υπερβολικό θαυμασμό, είναι εκμεταλλευτές. Αυτά τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, τους κάνουν να πιστεύουν πως έχουν δίκιο, ακόμη κι όταν δεν έχουν και πως είναι πολύ έξυπνοι για ν' αποκαλυφθούν και να υποστούν τις συνέπειες. Με άλλα λόγια, πιστεύουν και οι ίδιοι τα ψέματά τους.
2. Οι πολιτικοί γνωρίζουν πως οι οπαδοί τους θα τους πιστέψουν ακόμη κι αν υπάρχουν αδιάψευστες αποδείξεις ότι ψεύδονται. Οι πολιτικοί και οι οπαδοί τους ζουν στο ίδιο μήκος κύματος, βλέπουν τις ίδιες ειδήσεις στην τηλεόραση, ακούν τις ίδιες ραδιοφωνικές συνεντεύξεις, διαβάζουν τις ίδιες εφημερίδες και ιστοσελίδες και συναναστρέφονται με ομοϊδεάτες τους. Υπάρχει ένα αδιαπέραστο δίχτυ προστασίας γύρω τους, που εμποδίζει τις αντιφατικές πληροφορίες να εισέλθουν. Το περιεχόμενο άλλωστε των ψεμάτων τους είναι συνήθως ελκυστικό για τους οπαδούς τους που μπορούν να το αναμασούν για μέρες.
3. Οι άνθρωποι δεν θέλουν ν' ακούν την αλήθεια. Είναι γνωστό πως η αλήθεια πονάει και κανείς δεν θέλει ν' ακούει πράγματα που απειλούν την ύπαρξη και τις πεποιθήσεις του· που θα τον κάνουν να νιώσει άβολα. Συμφέρει αναμφισβήτητα τους πολιτικούς να λένε στους ανθρώπους αυτά που τους κάνουν να αισθάνονται άνετα. Γιατί να είναι άλλωστε αυτοί, άγγελοι κακών ειδήσεων και να μειώσουν την πιθανότητα να λάβουν περισσότερες ψήφους, ενώ μπορούν να λένε παραμύθια με χαρούμενο τέλος - τα οποία φυσικά αρέσουν σε όλους- και να βγαίνουν νικητές;
4. Το διαδίκτυο ποτέ δεν ξεχνά. Μια από τις ακούσιες συνέπειες του διαδικτύου είναι ότι οι πληροφορίες, αληθινές και μη, υπάρχουν για πάντα και είναι πιθανό να συνεχίσουν να θεωρούνται πιστευτές ακόμη κι αν υπάρχουν αντιφατικά στοιχεία. Η έρευνα έχει δείξει για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να πιστεύουν αβάσιμες φήμες από blogs και ηλεκτρονικά μηνύματα, για ένα πολιτικό υποψήφιο με τον οποίο αντιτίθενται.
5. Οι γνωστικές προκαταλήψεις. Ο Ντάνιελ Κάνεμαν και άλλοι, έχουν αποδείξει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος υιοθετεί πολλά γνωστικά κόλπα, ώστε να βοηθήσει τους ανθρώπους να είναι περισσότερο αποτελεσματικοί, να μειώσουν το άγχος και τη σύγχυση, και να διατηρήσουν τη ζωή τους απλή και συνεκτική. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν την προκατάληψη της επιβεβαίωσης (confirmation bias) που είναι η διάθεση ν' αναζητούμε πληροφορίες που υποστηρίζουν τις προκαταλήψεις μας, το αντανακλαστικό Semmelweis που είναι η προδιάθεση ν' αρνηθούμε νέες πληροφορίες που προκαλούν τις πάγιες απόψεις μας, καθώς και η αδικαιολόγητη και υπερβολική βεβαιότητα ότι γνωρίζουμε ήδη τις απαντήσεις (υπερ-αυτοπεποίθηση).
6. Εάν ένα ψέμα λεχθεί αρκετές φορές, οι άνθρωποι υποθέτουν πως είναι αλήθεια. Αυτό που περιμένουν είναι πως το ψέμα θα διαψευστεί και σταδιακά θα εξαφανιστεί. Εάν λοιπόν το ψέμα εξακολουθεί ν' ακούγεται και να γράφεται, οι άνθρωποι υποθέτουν πως πρέπει να είναι αλήθεια.
2. Οι πολιτικοί γνωρίζουν πως οι οπαδοί τους θα τους πιστέψουν ακόμη κι αν υπάρχουν αδιάψευστες αποδείξεις ότι ψεύδονται. Οι πολιτικοί και οι οπαδοί τους ζουν στο ίδιο μήκος κύματος, βλέπουν τις ίδιες ειδήσεις στην τηλεόραση, ακούν τις ίδιες ραδιοφωνικές συνεντεύξεις, διαβάζουν τις ίδιες εφημερίδες και ιστοσελίδες και συναναστρέφονται με ομοϊδεάτες τους. Υπάρχει ένα αδιαπέραστο δίχτυ προστασίας γύρω τους, που εμποδίζει τις αντιφατικές πληροφορίες να εισέλθουν. Το περιεχόμενο άλλωστε των ψεμάτων τους είναι συνήθως ελκυστικό για τους οπαδούς τους που μπορούν να το αναμασούν για μέρες.
3. Οι άνθρωποι δεν θέλουν ν' ακούν την αλήθεια. Είναι γνωστό πως η αλήθεια πονάει και κανείς δεν θέλει ν' ακούει πράγματα που απειλούν την ύπαρξη και τις πεποιθήσεις του· που θα τον κάνουν να νιώσει άβολα. Συμφέρει αναμφισβήτητα τους πολιτικούς να λένε στους ανθρώπους αυτά που τους κάνουν να αισθάνονται άνετα. Γιατί να είναι άλλωστε αυτοί, άγγελοι κακών ειδήσεων και να μειώσουν την πιθανότητα να λάβουν περισσότερες ψήφους, ενώ μπορούν να λένε παραμύθια με χαρούμενο τέλος - τα οποία φυσικά αρέσουν σε όλους- και να βγαίνουν νικητές;
4. Το διαδίκτυο ποτέ δεν ξεχνά. Μια από τις ακούσιες συνέπειες του διαδικτύου είναι ότι οι πληροφορίες, αληθινές και μη, υπάρχουν για πάντα και είναι πιθανό να συνεχίσουν να θεωρούνται πιστευτές ακόμη κι αν υπάρχουν αντιφατικά στοιχεία. Η έρευνα έχει δείξει για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να πιστεύουν αβάσιμες φήμες από blogs και ηλεκτρονικά μηνύματα, για ένα πολιτικό υποψήφιο με τον οποίο αντιτίθενται.
5. Οι γνωστικές προκαταλήψεις. Ο Ντάνιελ Κάνεμαν και άλλοι, έχουν αποδείξει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος υιοθετεί πολλά γνωστικά κόλπα, ώστε να βοηθήσει τους ανθρώπους να είναι περισσότερο αποτελεσματικοί, να μειώσουν το άγχος και τη σύγχυση, και να διατηρήσουν τη ζωή τους απλή και συνεκτική. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν την προκατάληψη της επιβεβαίωσης (confirmation bias) που είναι η διάθεση ν' αναζητούμε πληροφορίες που υποστηρίζουν τις προκαταλήψεις μας, το αντανακλαστικό Semmelweis που είναι η προδιάθεση ν' αρνηθούμε νέες πληροφορίες που προκαλούν τις πάγιες απόψεις μας, καθώς και η αδικαιολόγητη και υπερβολική βεβαιότητα ότι γνωρίζουμε ήδη τις απαντήσεις (υπερ-αυτοπεποίθηση).
6. Εάν ένα ψέμα λεχθεί αρκετές φορές, οι άνθρωποι υποθέτουν πως είναι αλήθεια. Αυτό που περιμένουν είναι πως το ψέμα θα διαψευστεί και σταδιακά θα εξαφανιστεί. Εάν λοιπόν το ψέμα εξακολουθεί ν' ακούγεται και να γράφεται, οι άνθρωποι υποθέτουν πως πρέπει να είναι αλήθεια.
Τελικά, οι πολιτικοί ψεύδονται, διότι, λόγω των έξι παραπάνω σημείων, η σχέση κόστους και οφέλους που προκύπτει από τα ψέματα, είναι υπέρ τους. Οι πολιτικοί κάνουν αυτόν τον υπολογισμό όταν ρητορεύουν, επιτίθενται σε έναν αντίπαλο, ή απαντούν σε αδικαιολόγητες αξιώσεις εναντίον τους. Οι πολιτικοί φαίνεται να ξέρουν πότε ψεύδονται (εάν δεν το ξέρουν, δεν έχουμε μόνο ναρκισσιστές στην εξουσία, αλλά και ένα σωρό ψυχοπαθείς).
Οι πολιτικοί τελικά ψεύδονται, όταν πιστεύουν ότι η ατιμία είναι η καλύτερη πολιτική για να εκλεγούν.
Οι πολιτικοί τελικά ψεύδονται, όταν πιστεύουν ότι η ατιμία είναι η καλύτερη πολιτική για να εκλεγούν.
* Ο Δρ. Τζιμ Τέιλορ είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Ειδικεύεται στην ψυχολογική υποστήριξη αθλητών και την ανατροφή των παιδιών. Έχει διατελέσει σύμβουλος και έχει προσφέρει ατομική και ομαδική εκπαίδευση σε στελέχη και επιχειρήσεις.